शनिवार, १९ जुलै, २०२५

नवा शिपाई - कवितेचा भावार्थ

नवा शिपाई ही कवी केशवसुतांची प्रसिद्ध कविता आहे. 'केशवसुत" या टोपण नावाने कृष्णाजी केशव दामले यांनी काव्य लेखन केलेले आहे. त्यांच्या एकूण 135 कविता आज उपलब्ध आहेत समग्र केशवसुतांची कविता या नावाने त्या प्रसिद्ध आहे. आधुनिक मराठी काव्याचे जनक त्यांना म्हटले जाते. कारण कवितेमध्ये आमुलाग्र अशा प्रकारचा बदल त्यांनी केला. आधुनिक कवितेची सर्व वैशिष्ट्ये प्रथमच त्यांच्या कवितेमध्ये येतात. त्यामुळे त्यांना जनकत्वाचा मान दिला जातो. त्यांचे समकालीन कवी कवी रेंदाळकर कवी बी कवी भा. रा . तांबे, कवी रे. ना.वा. टिळक हे होते. त्यांनी केशवसुताचे शिष्यत्व पत्करलेले आहे. त्यांना कवी पंचक म्हटले जाते.
"नव्या मनोतील नव्या दमाचा शूर शिपाई आहे कोण मला वाठणीला आणू शकतो ते मी पाहे"
 भावार्थ हा "नव्या मनोतील नव्या दमाचा शूर शिपाई"
आधुनिक विचार मूल्य अंगीकारलेला, नवीन विचारसरणी असलेला, नव्या युगाचा प्रतिनिधी, धाडसी आणि जाज्वल्य आत्मा असलेला युवक, जो जुन्या रूढींना आव्हान देतो.
 कोण मला वाठणीला आणू शकतो ते मी पाहे"
= "मला कोणी आवर घालू शकतं, मला रोखू शकतं का – ते मी पाहतो!"
या ओळीत स्वाभिमान, आत्मविश्वास आणि विद्रोही वृत्ती आहे.

ही कविता पुराणमतवादी समाजव्यवस्थेवर टोकाची टीका करणारी आहे.
या ओळीत एक क्रांतिकारी वृत्तीचा, नव्या विचारांनी भारलेला तरुण बोलतो आहे. तो जुने नियम, रूढी, बंधनं, भेदभाव झुगारून देण्यास सज्ज आहे. "माझ्यात ती ताकद आहे, आणि मला कोणी थांबवू शकत नाही" – अशी गर्जना आहे.

ही कविता स्वातंत्र्यपूर्वकाळातील, पण विचार मात्र आजही ज्वलंत आणि प्रेरणादायी आहेत.
ही ओळ म्हणजे नवचैतन्याचा नाद आहे, जिथे शिपाई म्हणजे विचारांचा योद्धा आहे!
"ब्राह्मण नाही हिंदूही नाही, न मी एक पंथाचा
तेच पतीत जे आखडिती ती प्रदेश साकल्याचा

कोणत्याही टिप्पण्‍या नाहीत:

टिप्पणी पोस्ट करा

नवा शिपाई - कवितेचा भावार्थ

नवा शिपाई ही कवी केशवसुतांची प्रसिद्ध कविता आहे. 'केशवसुत" या टोपण नावाने कृष्णाजी केशव दामले यांनी काव्य लेखन केलेले आहे. त्यांच्य...