परिचय - दिशा पिंकी शेख (१९८४)
नाशिक जिल्ह्यातील येवला या गावी जन्म. त्यांचा जन्म भटक्या विमुक्त जमातीत झाल्याने व बालवयातील सातत्यपूर्ण भटकंतीमुळे शालेय शिक्षण घेताना अनेक शाळा बदलाव्या लागल्या. त्यांचे शिक्षण इयत्ता दहावीपर्यंत झाले असून, त्या किशोरवयीन अवस्थेत सत्यशोधक विद्यार्थी संघटनेच्या संपर्कात आल्या. जात-वर्ण-वर्ग-लिंगभेदाच्या विरोधात अगदी कमी वयापासूनच त्यांच्या मनात चीड निर्माण झाली.
इ. स. २०२१मध्ये त्यांचा 'कुरूप' हा पहिला कवितासंग्रह प्रकाशित झाला. कवितेसोबतच त्यांनी स्तंभलेखनही केले आहे. 'कुरूप' या कवितासंग्रहाला सरस्वती लक्ष्मण पवार राज्यस्तरीय काव्यपुरस्कार, नाशिक येथील परिवर्तन वाङ्मय पुरस्कार, कोल्हापूर विद्यापीठाचा ऋत्विक काळसेकर पुरस्कार प्राप्त झाला आहे. अनेक वर्षांपासून लिंगभाव समानतेसाठी जनजागृतीचे महत्त्वपूर्ण कार्य. महाराष्ट्र राज्य तृतीयपंथी हक्क संरक्षण आणि कल्याणकारी मंडळाच्या सदस्य. सामाजिक समता, समाजभान, वेदना, परिवर्तन इ. त्यांच्या लेखनाची वैशिष्ट्ये आहेत.
प्रस्तुत कवितेतून समाजजीवनाचे विदारक वास्तव अधोरेखित झाले आहे. या कवितेतील चित्रपटाचा नायक अन्याय, अत्याचार, स्त्रीशोषणाच्या विरोधात विद्रोह करतो. त्याच्या या कृतीला जनतेची साथ मिळते. वास्तवात मात्र असे घडत नाही, याबद्दलची तीव्र खंत व्यक्त झाली आहे. तसेच, मानवी जीवनात समता, मानवता व आत्मभानाचे मूल्य प्रकट करणारा विचार या कवितेत सूचित झालेला दिसून येतो. प्रस्तुत कविता त्यांच्या 'कुरूप' कविता संग्रहातून घेतलेली आहे.
टीव्हीवर सिनमा चालू व्हता
नायक विद्रोह करत होता
व्यवस्थेच्या विरोधात
पुरुषप्रधान संस्कृतीच्या विरोधात
शोषणाच्या विरोधात
आणि
टीव्हीच्या बाहेर आहे मी
हे विसरून नकळत पेटून उठले
मुठी आवळल्या गेल्या
घट्ट
जसा नायकाचा विद्रोह
अटळ
त्याला जनतेची साथ
संघटित
नायिकेचा हातात हात
शाश्वत
माझं तडफडणं मात्र
मिथ्या
कारण चित्रपट तीन तासांत संपतो
वास्तव संहितेवर नाही जगत
याचा मला विसर पडला होता
आणि मी भानावर आले
मादक पुरुषांच्या मनोरंजनात स्वतःला धन्य मानणाऱ्या माद्या पाहून
स्वतःवरच हसले
आवळलेल्या मुठी सैल सोडल्या निपचित पडले अंथरुणात व्यवस्थेचा भोंगळा कारभार पाहात...
ही कविता चित्रपटातील विद्रोह आणि वास्तवातील विवशता यातील संघर्ष उलगडते.
कवितेत वक्त्या/कवी एक सिनेमात गुंतलेली आहे. स्क्रीनवर नायक अन्यायाविरुद्ध लढतो—व्यवस्था, पुरुषसत्ता, शोषण यांच्या विरोधात. त्याचा लढा पाहून तिच्या मनातही आवेश जागतो.
तीही नकळत मुट्ठी आवळून, आतून पेट घेते.
सिनेमा प्रेरणा बनतो.
तिला वाटतं—"मीसुद्धा बदल घडवू शकते!"
परंतु…
क्षणातच तिला वास्तवाची जाणीव होते.
चित्रपटातील लढा - नियोजित, पूर्वलिखित, तीन तासांत संपणारा.
वास्तव मात्र कठोर, गुंतागुंतीचं, जिथे
लढ्याला पटकथा नसते,
भावना पुरेशा नसतात,
आणि संघर्ष दीर्घ, अवघड असतो.
नायकाला चित्रपटात लोकांचा पाठिंबा असतो,
नायिकेच्या रूपाने प्रेम, साथ, अचूक टाइमिंग असलेली आशा असते.
परंतु खऱ्या जगात
तिची तडफड एकटीची, निराधार वाटते.
एकीकडे समाजात पुरुषसत्तेचे नवे-जुने अवतार दिसतात.
"पुरुषांच्या मनोरंजनात धन्यता मानणाऱ्या माद्या" — म्हणजेच स्त्रियांनाच स्वतःच्या बंधनांचं भान नसणे, मनोरंजनाच्या नावाखाली स्त्री-दमन स्वीकृत करणं, पुरुष नायकाचा गौरव करत स्वतःला गौण करणं—हे तिला खंतावते.
आणि मग
तिच्या मुठी सैल होतात,
आवेश क्षीण होतो,
शरीर अंथरुणात कोसळतं,
फक्त बाहेरची व्यवस्था भोंगळ चालताना पाहत निपचित बसणारी तिची अवस्था उरते.
🎯 कवितेचा मुख्य संदेश
ही कविता सांगते की:
सिनेमातील बंड आकर्षक वाटतं
पण वास्तविक जगात बदल कठीण असतो
स्त्रियांच्या संघर्षात साथ-समर्थन कमी असतं
पुरुषप्रधान संस्कृती अजूनही मजबूत आहे
लोक स्वातंत्र्यापेक्षा मनोरंजनात रमलेले आहेत
आणि जाणीव असलेली माणसंही कधी कधी थकतात, हतबल होतात
आवेश आणि वास्तव यांच्यातील अंतर ही कवितेची वेदना आहे.
भाववृत्ती
आक्रोश
निराशा
स्व-चिंतन
उपहासात्मक कटू सत्य
पराभव नव्हे — पण थकवा आणि कळकळ
अंतर्मुख संदेश
बाहेरचा विद्रोह सोपा नाही
भावनांनी बदल होत नाही
जाणीव महत्त्वाची पण त्यासाठी
सातत्य, संघटना आणि वास्तवातील संघर्षाची तयारी आवश्यक आहे.
सिनेमा प्रेरणा देऊ शकतो
पण क्रांती पडद्यावर नव्हे, धुळीत होते.
कोणत्याही टिप्पण्‍या नाहीत:
टिप्पणी पोस्ट करा