कवींचा परिचय - उत्तम मारुती कांबळे (१९५६)
चिंतनशील लेखक, वक्ते, पत्रकार, चळवळीतील कार्यकर्ता ही त्यांच्या व्यक्तिमत्त्वाची वैशिष्ट्ये होत. वृत्तपत्रविक्रेता ते संपादक असा त्यांच्या आयुष्याचा प्रवास झालेला आहे. दलित, आदिवासी, भटके, देवदासी, मजूर आणि शोषित माणसांच्या जीवनविश्वाचे चित्रण त्यांच्या साहित्यातून आले आहे. जागतिकीकरण व भांडवली संस्कृतीने उद्ध्वस्त केलेल्या सामान्य माणसांचे भावविश्व त्यांच्या कवितेतून अधोरेखित झाले आहे.
'जागतिकीकरणात माझी कविता', 'नाशिक तू एक सुंदर कविता', 'पाचव्या बोटावर सत्य' इ. कवितासंग्रह प्रसिद्ध. 'गजाआडच्या कविता' हे कैद्यांच्या कवितांचे संपादन. 'श्राद्ध', 'अस्वस्थ नायक' या कादंबऱ्या. 'रंग माणसांचे', 'कावळे आणि माणसं', 'कथा माणसांच्या' इ. कथासंग्रह प्रकाशित. 'वाट तुडवताना' हे महत्त्वाचे आत्मकथन. महाराष्ट्र शासनाच्या उत्कृष्ट वाङ्मयनिर्मिती पुरस्कारासह विविध प्रतिष्ठित संस्थांच्या अनेक पुरस्कारांनी त्यांचे लेखन सन्मानित झाले आहे. त्यांच्या लेखनाचा समावेश विद्यापीठीय अभ्यासक्रमात झालेला असून, त्यांनी ठाणे येथे संपन्न झालेल्या ८४व्या अखिल भारतीय मराठी साहित्य संमेलनाचे अध्यक्षपद भूषविले आहे.
स्वार्थी, संवेदनाशून्य आणि शोषणप्रवृत्तीच्या व्यवस्थेने सामान्य माणसांचे जीवनविश्व अस्वस्थ केले आहे. अशा सामाजिक पर्यावरणात समता प्रस्थापित करणारा आशावाद या कवितेतून प्रकट झाला आहे. तसेच, कविता आणि मानवी समाजाच्या घनिष्ठ अनुबंधाचाही प्रत्यय यामधून येतो. प्रस्तुत कविता कवी उत्तम कांबळे यांच्या 'जागतिकीकरणात माझी कविता' या कवितासंग्रहातून घेतलेली आहे.
एक समूह
असाच चालतो आहे
परस्परांच्या
जखमा मोजतो आहे.
परस्परांचे
हुंदके ऐकतो आहे.
चालायचं तर खूप आहे
पण कसं ते कळत नाही.
रस्त्यावरच्या पाट्यांचा सांकेतिक चित्रांचा अर्थ कळत नाही अशा सर्वांना माझ्या कवितेनं स्वतःचं बोट दिलं आहे.
पायाला लागलेल्या मातीचा गर्व बाळगणाऱ्या सर्वांना आणि स्वतःच्या काळजातच वैश्विक खेडं निर्माण करणाऱ्यांना माझ्या कवितेनं आपला खांदा देऊ केला आहे. थकल्या भागल्यावर सर्वांनी निवांत मान टेकवावी तिथं आणि विश्वासानं
चालत रहावं माणसाकडून माणसांकडं जाती, धर्माचे, वर्गाचे आणि यंत्रांचे स्पीड ब्रेकर्स पार करत...
सूर्य त्यांच्याच दिशेनं सरकतो आहे…
ही कविता संघर्षातून चालणाऱ्या समाजाची, गावकऱ्यांची आणि संवेदनशील माणसांची कथा आहे.
ज्यांच्याकडे लक्ष्य आहे, आशा आहे, पण दिशादर्शन नाही—त्यांच्या वेदना, एकोपा आणि प्रवास यांचं सखोल चित्रण यात आहे.
✅ भावार्थ (सविस्तर अर्थ)
"एक समूह असाच चालतो आहे"
हा समूह म्हणजे सामान्य माणसे —
जी रोजच्या आयुष्याशी झुंजतात, कष्ट करतात, पण सतत काहीतरी शोधत राहतात.
हे लोक थांबत नाहीत, कारण जीवन थांबत नाही.
"परस्परांच्या जखमा मोजतो आहे, हुंदके ऐकतो आहे"
या लोकांना एकमेकांचे दुःख समजते.
ते एकमेकांना दिलासा देतात, त्यांच्या अनुभवांतून शक्ती घेतात.
म्हणजेच वेदनांतून निर्माण झालेला बंध.
"चालायचं तर खूप आहे, पण कसं ते कळत नाही"
लक्ष्य मोठं आहे, पण मार्ग धूसर आहे.
स्वप्ने आहेत, पण मार्गदर्शक नाही.
ही स्थिती समाजाची, शेतकऱ्यांची, किंवा तरुणाईची असू शकते.
"रस्त्यावरच्या पाट्यांचा सांकेतिक अर्थ कळत नाही"
आधुनिक जगातील दिशादर्शक, नियम, मार्ग…
हे ग्रामीण, खालच्या स्तरातील किंवा संघर्षातील माणसांना अडथळ्यासारखे वाटतात.
त्यांना जगाने वापरलेली भाषा, संकेत, यंत्रणा समजत नाहीत.
"माझ्या कवितेनं स्वतःचं बोट दिलं आहे"
कवी म्हणतो—
माझी कविता म्हणजे दिशा दाखवणारी नौका.
गोंधळलेल्या मनांना मार्ग, आधार, आणि आशा देते.
"पायाला लागलेल्या मातीचा गर्व…"
ही कविता गावाच्या मातीशी नातं असणाऱ्यांसाठी आहे.
जे शहराच्या चकचकाटात हरवले नाहीत,
ज्यांनी स्वतःच्या अस्तित्वाचा गर्व जपला आहे.
"स्वतःच्या काळजात वैश्विक खेडं निर्माण…"
हे लोक मनात गावाची संस्कृती, मानवी मूल्यं, प्रेम, सुसंस्कार जिवंत ठेवतात.
जग जरी बदललं तरी त्यांचे मन माणुसकीचं गाव निर्माण करतं.
"माझ्या कवितेनं खांदा दिला…"
कवीची कविता थकल्यांना आधार देणारा खांदा बनते.
दुःखाच्या प्रवासातही प्रेम आणि विश्वासाचा हात देते.
"जाती, धर्म, वर्ग, यंत्रांचे स्पीड ब्रेकर्स पार करत…"
ही ओळ सर्वात महत्त्वाची —
समाजातील भिंती (जात, धर्म, वर्ग) आणि आधुनिक जगातील मशीनं व वेग
हे सर्व अडथळे आहेत.
कवी म्हणतो—
मानवतेकडे चालत राहा, अडथळे पार करा.
*"सूर्य त्यांच्याच दिशेने सरकतो आहे"
शेवटी आशा.
ज्यांचा मार्ग योग्य आहे, ज्या माणसांच्या मनात प्रामाणिकता आणि माणुसकी आहे—
प्रकृती, नियती आणि भविष्य त्यांच्याच बाजूने असते.
🌱 कवितेचा मुख्य संदेश
संघर्ष आहे, पण सोबतही आहे
दिशा अस्पष्ट आहे, पण आशा आहे
कवितेचा आवाज — मानवता आणि गावाची माती
खऱ्या माणसाकडे जाण्याचा प्रवास
समाजातील भिंती मोडण्याचे आवाहन
थकलेल्या मनांना दिलासा
🎯 थोडक्यात,
ही कविता मातीशी बांधलेल्या, दुःखातून चालणाऱ्या आणि मानवतेचा मार्ग शोधणाऱ्या लोकांना दिलेला आश्वासक हात आहे.
कोणत्याही टिप्पण्‍या नाहीत:
टिप्पणी पोस्ट करा